بنتونیت ها نوعی رس هستند که به فراوانی در سطح زمین یافت میشوند و مصارف متنوع وگوناگونی دارند اغلب بنتونیت ها بر اثر هوازدگی و دگرسانی خاکسترهای آتشفشانی ودر حضور آب تشکیل می شود.
در قدیم الایام مردم کشورهای مختلف از بنتونیت استفاده های متعددی می کردند، برای چربی زدایی از پشم گوسفند ها تا استفاده در حمام برای سرشویی که در ایران بنام گل
سرشویی هم معروف است و برای قوام آوری شیره انگور ، هر کسی به فراخور حال و احوال خود از این گل طبیعی استفاده مورد نظر خود را داشته و دارد.
با پیشرفت علم شیمی و معادن ، توسط دانشمندان و دانشجویان و علاقمندان آزمایشات
مختلف انجام شد و کاربرد های متنوعی از آن بعمل آوردند، امروز این ماده معدنی کم اهمیت مصارف شگفت انگیزی دارد و کاربردهای زیادی درصنعت فولاد و صنایع نفت و پتروشیمی، صنایع روغن و تصفیه، مصارف درمانی،چاه ارت، مصارف خوراکی دام و طیور
دفع آفات و هزاران نوع مصارف کوچک و بزرگ دارد.
بنتونیت ها در انواع مختلف که شامل بنتونیت های سدیمی که تورم پذیری بالایی دارند
و بنتونیت های کلسیمی که تورم پذیری کمتری دارند یافت میگردد که هرکدام موارد مصرف خاص خود را دارند. شرکت معدنی سنگ ولیعصرکه کاشف معدن بنتونیت قره ناز وکلتکه که درمسیر جاده زنجان به دندی قرار دارد میباشد ،درسالهای 1369 تا 1372همکاران شرکت معدنی ولیعصرکه معدن را کشف کرده و پروانه بهره برداری گرفته بودند از موارد مصرف این ماده معدنی نا آگاه بودند که تصادفا” یکی از بزرگان صنعت تصفیه روغن به نام شرکت قطران کاوه با مدیریت جناب آقای منیری که از بنیان گذاران صنعت تصفیه روغن درخاورمیانه هستند این ماده معدنی را دیده و مورد آزمایش قرارداده و به مدیریت شرکت ولیعصر اطلاع دادند و پس از آن این ماده معدنی به روال تولید صنعتی خود افتاد و با میکرونیزه کردن و بسته بندی آن در کارگاههای تولید مواد معدنی میکرونیزه راه تصفیه روغن صنعتی هموارتر شد و بمرور کارخانجات دیگری متوجه این امرگردیده و شروع به استفاده از این بنتونیت که پس از میکرونیزه وبسته بندی به نام خاک رنگبر معروف شد نمودند.
امروزه بیش از صدها کارخانه تصفیه روغن صنعتی و حتی خوراکی وجود دارند که از خاک این معدن استفاده می نمایند.
در طی سی سال گذشته اشخاص فراوانی تلاش نموده اند که با بهره برداری از معادنی در اطراف معدن بنتونیت قره ناز واقع در 134 کیلومتری جاده زنجان به دندی در جنب معدن معروف سرب و روی انگوران معادنی را کشف و برای تولید خاک رنگبر استفاده نمایند لکن کیفیت بنتونیت این شرکت که حاوی مقدار فراوانی مونت موریلونت میباشد و ذخیره میلیون تنی آن همه رقبا را کنار خواهد زد و در آینده بدون رقیب تمام تقاضای خاک رنگبر کشور عزیزمان و کشورهای اطراف را تأمین خواهد نمود.اخیرا” آزمایشگاه شیمی کوچکی در قسمتی از دفتر مرکزی شرکت واقع در زنجان دایر نموده ایم که از سینه کارهای هر دو معدن ده ها مورد تستهای روغن اخذ شده که نمونه های آن در سایت قابل ملاحظه میباشد و به زعم واعتراف مصرف کنندگان متعدد روغن خاک رنگبری که از بنتونیت معدن قره ناز تولید شده است نه تنها در خاور میانه بی نظیر است بلکه میتواند جزء ممتازترین بنتونیت های خام جهان باشد.انواع بنتونیت: بنتونیت ها بخاطر دارا بودن یک عنصر فلزی غالب در ساختار اتمی خود به دسته هایی تقسیم میگردند که آن عنصر را بیشتر دارا باشند این عنصر میتواند از اتمهای سدیم یا پتاسیم ویا آلومینیوم و کلسیم باشد که هر کدام از این عناصرغالب باشند بنتونیت به همان نام معروف خواهد شد، بعنوان مثال بنتونیت کلسیمی یا بنتونیت سدیمی و ..
بیشترین کاربرد را دو نوع کلسیمی و سدیمی بنتونیت دارا میباشد.
بنتونیت سدیمی تورم پذیر است و کلسیمی خواص جذب چربی دارد که از نوع کلسیمی آن برای فعال کردن استفاده میشود که در زیر به آن اشاره میشود:
فعال کردن بنتونیت خوراکی
فعال کردن بنتونیت بمعنای افزایش توان خاک معدنی در جذب ناخالصی ها و مواد مضرروغن است . از لحاظ علمی فعال کردن یعنی جایگزین کردن یون هیدروژن به جای یون آلومینیوم ،آهن و منیزیم است.فعالسازی بستگی به عوامل مختلفی از جمله نوع خاک و تصحیح PH دارد . فعال سازی خواص بنتونیت را بطرز چشمگیری افزایش می دهد.بنتونیت استخراج شده از معدن شرکت ولیعصر یکی از بهترین انواع بنتونیت ها در طبیعت میباشد که شرکت کانی ساز جم از مهمترین و بزرگترین شرکتهای تولید خاک فعال(اکتیو شده)از مشتریان علاقمند به بنتونیت تولیدی شرکت ولیعصر می باشد که برای مصارف خوراک از آن استفاده می کند و سالیانه مقادیر متنابهی خریداری و میکرونیزه نموده و فعال می نماید.